Lipcowy raport klimatyczno-hydrologiczny dla zlewni strumienia Świerszcz w Roztoczańskim Parku Narodowym

Ryc. 1. Warunki termiczno-opadowe w lipcu 2024 roku na podstawie danych ze stacji meteorologicznej RPN w Zwierzyńcu.

Miesięczna suma opadów w Zwierzyńcu wyniosła 135,1 mm i była o niemal 30 mm wyższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca. Dominacja opadów burzowych sprawiła, że na obszarze Parku odnotowano znaczne różnice miesięcznej sumy opadów. W północnej części RPN (punkt pomiarowy w Kosobudach) spadła identyczna ilość deszczu jak w Zwierzyńcu, ale już we Floriance (część południowa Parku) spadło zaledwie 70,3 mm (znacznie poniżej normy z wielolecia), natomiast na stacji pomiarowej w Białym Słupie – 111,6 mm. Największy dobowy opad wystąpił 1 lipca – 67,5 mm, co stanowiło połowę miesięcznej sumy opadów. Ponadto, odnotowano jeszcze 3 dni z opadem wyższym niż 5 mm (ryc. 1).

Mimo zwiększonych opadów, w lipcu postępował, trwający od początku marca, ubytek zasobów wód podziemnych i powierzchniowych. Zwierciadło wody w głównym kredowym poziomie wodonośnym, w przeciągu miesiąca obniżyło się o 12 cm (ryc. 2), przechodząc ze strefy stanów wysokich do średnich. W utworach czwartorzędowych spadek był mniejszy, przy większej miesięcznej amplitudzie wahań. Tu wyraźniej zaznaczył się przejściowy wzrost retencji po ekstremalnym opadzie z 1 lipca, w wyniku którego zwierciadło wody podniosło się o 20 cm w przeciągu kilku godzin.



Ryc. 2.Wykres wahań zwierciadła wody w piezometrze ujmującym wody poziomu kredowego w okresie XI 2011 – VII 2024 w zlewni Świerszcza, z naniesionymi liniami granicznymi stanów.

Natężenie przepływu strumienia „Świerszcz” w lipcu, po przejściowym wzroście wykazywało trend spadkowy. Średni miesięczny przepływ tego strumienia wyniósł 36 l/s. Najwyższy średni dobowy przepływ (50 l/s) odnotowano 2 lipca, nazajutrz po ekstremalnych opadach, a wieczorem 1 lipca przepływ chwilowy przekroczył 100 l/s. Najniższy dobowy przepływ (30 l/s) odnotowano 28 lipca. Wtedy wystąpił nocny spadek natężenia przepływu do 10 l/s, spowodowany podnoszeniem zapór przez bobry w górnym biegu rzeki.

Na torfowisku „Międzyrzeki”, w zlewni „Szumu”, poziom wód gruntowych wyraźnie obniżył się na skutek wspomnianego wcześniej deficytu opadów w południowej części Parku. W lipcu był o ponad 20 cm niższy od przeciętnego stanu dla tego miesiąca (ryc. 3).



Ryc. 3. Średni miesięczny poziom występowania zwierciadła wody w torfowisku Międzyrzeki oraz średni miesięczny przepływ strumienia Świerszcz przy Malowanym Moście w lipcu, w latach 2012-2024 (linie poziome oznaczają wartości średnie wieloletnie).

Zanotowane sumy opadów, pomimo wysokich wartości, nie poprawiły sytuacji hydrologicznej regionu, zwłaszcza, że były one lokalne (niekiedy wręcz punktowe) i przede wszystkim intensywne (przy tym krótkie), więc woda w dużej mierze spływała po przesuszonej powierzchni ziemi. Dodatkowo, spływ po opadzie nawalnym, zwłaszcza w coraz bardziej wybetonowanym (i wciąż postępującym!) otoczeniu człowieka, powodował różnorakie szkody: zalania, podtopienia, osunięcia, erozję. Tak więc nieustannie, na naszych oczach, zachodzą czytelne zmiany natury klimatu: coraz cieplej, coraz mniej opadów ale przede wszystkim zmiana ich charakteru (krótkie nawalne, zamiast dłuższych spokojnych) i coraz więcej negatywnych skutków dla przyrody i materialnych dóbr człowieka. Tymczasem człowiek, jak gdyby nigdy nic, dalej „robi swoje”…

Dane klimatyczno-hydrologiczne w Roztoczańskim Parku Narodowym gromadzone są w ramach Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego GIOŚ oraz projektów badawczych realizowanych przez Park zgodnie z planem ochrony.

Bogusław Radliński i Przemysław Stachyra

Dane pomiarowe: Bogusław Radliński, Ewa Szpyra, Robert Stefański, Andrzej Sokołowski, Przemysław Stachyra (również fotografia ilustracyjna)