Różnorodność gatunkowa i liczebność Micromammalia w dominujących typach siedlisk leśnych Roztoczańskiego Parku Narodowego
Celem przeprowadzonych badań było określenie składu gatunkowego i liczebności zgrupowań drobnych ssaków, jego zróżnicowania w zależności od rodzajów środowisk oraz dynamiki liczebności tych zwierząt w biotopach RPN. W ramach projektu prowadzono również ocenę liczebności i rozmieszczenia ptaków szponiastych i sów, w aspekcie zależności od dostępności ich głównego źródła pokarmu - drobnych ssaków.
Badania nad określeniem składu gatunkowego zgrupowania drobnych ssaków przeprowadzono w dwóch okresach: wiosennym i jesiennym. Pozwoliło to na prześledzenie sezonowej dynamiki liczebności tych zwierząt, w tym w sezonie lęgowym (wiosna), kiedy to zwierzęta te stanowią podstawę diety ptaków drapieżnych i sów. Badania drobnych ssaków prowadzono czterema metodami. Odłowy żywołowne wykonano na ośmiu wybranych powierzchniach odłownych zlokalizowanych w starodrzewach reprezentujących dwa najczęściej występujące w RPN typy środowisk (na każdej powierzchni rozmieszczono systematycznie 36 pułapek). W pozostałych środowiskach występujących na terenie RPN odłowy żywołowne prowadzono na 15 transektach na których rozstawiono po 10 pułapek.. Trzecią zastosowaną metodą była kontrola budek lęgowych dla nadrzewnych ssaków z rodziny pilchowatych zainstalowanych na wybranych 10 transektach zlokalizowanych w środowiskach, w których w poprzednich latach notowano obecność pilchów. Czwartą użytą w tych badaniach metodą były automatyczne nagrania, w tym celu w specjalnie zaprojektowanych plastikowych tubach zamontowano foto-pułapki rejestrujące drobne ssaki wchodzące do środka tuby.
Badania nad aspektami jakościowymi (liczbą gatunków) i ilościowymi (liczebnością poszczególnych gatunków) ptaków szponiastych i sów na powierzchniach badawczych i transektach Micromammalia, wykonane zostało w oparciu o cenzus (pełne kartowanie wszystkich stwierdzonych gatunków na powierzchniach, w tym szukanie gniazd i dziupli) oraz liczenia punktowe (obserwacje ptaków szponiastych z eksponowanych punktów w obrębie i sąsiedztwie powierzchni badawczych).
W wyniku badań stwierdzono występowanie w Roztoczańskim Parku Narodowym 17 gatunków drobnych ssaków. Skład gatunkowy tej grupy zwierząt jest podobny do tego, jaki podawano we wcześniejszych, nielicznych opracowaniach pochodzących z terenu RPN i nie odbiega od składów gatunkowych tej grupy zwierząt stwierdzonych w regionie i na terenie kraju. Z racji na leśny charakter Parku, kluczowymi gatunkami gryzoni dla tego ekosystemu są mysz wielkooka leśna i nornica ruda oraz gryzonie nadrzewne z rodziny pilchowatych.
Rok 2024 był rokiem niskiej liczebności tej grupy zwierząt, co utrudnia oszacowanie spektrum występujących na terenie RPN gatunków drobnych ssaków. W prezentowanych badaniach do odłowów zastosowano 300 pułapek żywołownych, w które odłowiono 37 osobników drobnych ssaków. Wyraźna różnica w liczebności i różnorodności gatunkowej zgrupowania drobnych ssaków zarysowała się wraz z żyznością siedlisk leśnych. W mało produktywnym borze świeżym odnotowano niskie zagęszczenie gryzoni, wynoszące zaledwie 2 os./ha. Co zrozumiałe, siedlisko to charakteryzowało się także najniższą różnorodnością, stwierdzono tutaj obecność zaledwie trzech gatunków drobnych ssaków. W środowiskach nadrzecznym i leśnym (las mieszany) zanotowano natomiast po 11 gatunków drobnych ssaków. Co interesujące, na łąkach śródleśnych nie stwierdzono wielu gatunków typowych dla terenów otwartych, takich jak nornikowate i mysz polna. Występował na nich gatunek typowo leśny, jak mysz wielkooka, nieliczne norniki (nornik północny) w pobliżu obniżeń z wodą oraz badylarki na niekoszonej części turzycowiska. Generalnie, łąki śródleśne jako tereny otwarte otoczone lasem powinny stanowić swego rodzaju refugia dla drobnych ssaków terenów otwartych i w związku z tym powinny być koszone jedynie co kilka lat, ograniczając wtórną sukcesję roślinności drzewiastej.
W przypadku nadrzewnych gryzoni z rodziny pilchowatych, potwierdzono obecność wszystkich trzech wcześniej notowanych w RPN gatunków, takich jak: popielica, orzesznica i koszatka, przy czym transekty z budkami zlokalizowano wyłącznie w tych częściach Parku, w których występowały ciężkonasienne gatunki drzew preferowane przez te ssaki.
W roku 2024 na badanych powierzchniach zanotowano siedem gatunków ptaków, dla których drobne gryzonie stanowią podstawę diety: myszołowa i orlik krzykliwego, a z sów: puszczyka, puszczyka uralskiego, uszatkę, włochatkę oraz sóweczkę. Wszystkie stwierdzone gatunki gniazdują w RPN, przy czym 5 to gatunki osiadłe, a 2 bytujące w obszarze w okresie lęgowym (orlik krzykliwy i włochatka). Wyniki badań liczebności i zróżnicowania gatunkowego ptaków drapieżnych i sów w pobliżu powierzchni badawczych drobnych ssaków w RPN wskazują, że brak w środowisku potencjalnych ofiar w postaci drobnych ssaków nie zaburzył struktury gatunkowej i liczebności tych drapieżników. Wydaje się, że zmuszone były one korzystać z pokarmu jakim są drobne ssaki poza Parkiem. Pośrednio świadczy o tym fakt, że najwyższe zagęszczenia badanych gatunków ptaków drapieżnych i sów zanotowano w drzewostanach mieszanych, które zawierały strefy ekotonowe i mozaikę siedlisk. Prawdopodobnie, przy wysokim niedoborze drobnych ssaków, jaki był obserwowany w bieżącym roku, ta grupa drapieżników polowała na inne rodzaje ofiar, takie jak ptaki oraz płazy i gady.
Zestawienie składu gatunkowego zgrupowania drobnych ssaków z rodzajem środowiska i dynamiką ich liczebności umożliwi w przyszłości podejmowanie decyzji zarządczych w zakresie utrzymania i/lub ochrony różnorodności biologicznej fauny drobnych ssaków RPN.
Do priorytetów w tym zakresie należą:
Badania nad aspektami jakościowymi (liczbą gatunków) i ilościowymi (liczebnością poszczególnych gatunków) ptaków szponiastych i sów na powierzchniach badawczych i transektach Micromammalia, wykonane zostało w oparciu o cenzus (pełne kartowanie wszystkich stwierdzonych gatunków na powierzchniach, w tym szukanie gniazd i dziupli) oraz liczenia punktowe (obserwacje ptaków szponiastych z eksponowanych punktów w obrębie i sąsiedztwie powierzchni badawczych).
W wyniku badań stwierdzono występowanie w Roztoczańskim Parku Narodowym 17 gatunków drobnych ssaków. Skład gatunkowy tej grupy zwierząt jest podobny do tego, jaki podawano we wcześniejszych, nielicznych opracowaniach pochodzących z terenu RPN i nie odbiega od składów gatunkowych tej grupy zwierząt stwierdzonych w regionie i na terenie kraju. Z racji na leśny charakter Parku, kluczowymi gatunkami gryzoni dla tego ekosystemu są mysz wielkooka leśna i nornica ruda oraz gryzonie nadrzewne z rodziny pilchowatych.
Rok 2024 był rokiem niskiej liczebności tej grupy zwierząt, co utrudnia oszacowanie spektrum występujących na terenie RPN gatunków drobnych ssaków. W prezentowanych badaniach do odłowów zastosowano 300 pułapek żywołownych, w które odłowiono 37 osobników drobnych ssaków. Wyraźna różnica w liczebności i różnorodności gatunkowej zgrupowania drobnych ssaków zarysowała się wraz z żyznością siedlisk leśnych. W mało produktywnym borze świeżym odnotowano niskie zagęszczenie gryzoni, wynoszące zaledwie 2 os./ha. Co zrozumiałe, siedlisko to charakteryzowało się także najniższą różnorodnością, stwierdzono tutaj obecność zaledwie trzech gatunków drobnych ssaków. W środowiskach nadrzecznym i leśnym (las mieszany) zanotowano natomiast po 11 gatunków drobnych ssaków. Co interesujące, na łąkach śródleśnych nie stwierdzono wielu gatunków typowych dla terenów otwartych, takich jak nornikowate i mysz polna. Występował na nich gatunek typowo leśny, jak mysz wielkooka, nieliczne norniki (nornik północny) w pobliżu obniżeń z wodą oraz badylarki na niekoszonej części turzycowiska. Generalnie, łąki śródleśne jako tereny otwarte otoczone lasem powinny stanowić swego rodzaju refugia dla drobnych ssaków terenów otwartych i w związku z tym powinny być koszone jedynie co kilka lat, ograniczając wtórną sukcesję roślinności drzewiastej.
W przypadku nadrzewnych gryzoni z rodziny pilchowatych, potwierdzono obecność wszystkich trzech wcześniej notowanych w RPN gatunków, takich jak: popielica, orzesznica i koszatka, przy czym transekty z budkami zlokalizowano wyłącznie w tych częściach Parku, w których występowały ciężkonasienne gatunki drzew preferowane przez te ssaki.
W roku 2024 na badanych powierzchniach zanotowano siedem gatunków ptaków, dla których drobne gryzonie stanowią podstawę diety: myszołowa i orlik krzykliwego, a z sów: puszczyka, puszczyka uralskiego, uszatkę, włochatkę oraz sóweczkę. Wszystkie stwierdzone gatunki gniazdują w RPN, przy czym 5 to gatunki osiadłe, a 2 bytujące w obszarze w okresie lęgowym (orlik krzykliwy i włochatka). Wyniki badań liczebności i zróżnicowania gatunkowego ptaków drapieżnych i sów w pobliżu powierzchni badawczych drobnych ssaków w RPN wskazują, że brak w środowisku potencjalnych ofiar w postaci drobnych ssaków nie zaburzył struktury gatunkowej i liczebności tych drapieżników. Wydaje się, że zmuszone były one korzystać z pokarmu jakim są drobne ssaki poza Parkiem. Pośrednio świadczy o tym fakt, że najwyższe zagęszczenia badanych gatunków ptaków drapieżnych i sów zanotowano w drzewostanach mieszanych, które zawierały strefy ekotonowe i mozaikę siedlisk. Prawdopodobnie, przy wysokim niedoborze drobnych ssaków, jaki był obserwowany w bieżącym roku, ta grupa drapieżników polowała na inne rodzaje ofiar, takie jak ptaki oraz płazy i gady.
Zestawienie składu gatunkowego zgrupowania drobnych ssaków z rodzajem środowiska i dynamiką ich liczebności umożliwi w przyszłości podejmowanie decyzji zarządczych w zakresie utrzymania i/lub ochrony różnorodności biologicznej fauny drobnych ssaków RPN.
Do priorytetów w tym zakresie należą:
- zachowanie naturalnej wysokiej roślinności zielnej łąk śródleśnym i nadrzecznych poprzez ograniczenie intensywności zabiegów agrarnych (wykaszania),
- monitorowanie występowania gatunków inwazyjnych mogących mieć wpływ na zgrupowania drobnych ssaków,
- uzupełnienie i pogłębienie stanu wiedzy o zasobach przyrodniczych w RPN poprzez cykliczność badań, badania szczegółowe dotyczące wybranych gatunków drobnych ssaków lub wybranych środowisk.
Dofinansowano ze środków Funduszu Leśnego.
