Sierpniowy raport klimatyczno-hydrologiczny dla zlewni strumienia Świerszcz w Roztoczańskim Parku Narodowym
Sierpień, podobnie jak poprzednie miesiące bieżącego roku, był znacznie cieplejszy niż przeciętnie. Ze średnią miesięczną temperaturą 20,1°C (wyższą o 1,8°C od średniej wieloletniej dla tego miesiąca), był chłodniejszy jedynie od najcieplejszego dotychczas sierpnia z 2015 roku, gdy średnia miesięczna temperatura osiągnęła wartość aż 21,1°C.
W ciągu miesiąca odnotowano aż 12 dni upalnych z temperaturą maksymalną >30°C, o 3 więcej niż w lipcu. Noc tropikalna z temperaturą minimalną >20°C nie wystąpiła, a czterokrotnie w ciągu miesiąca temperatura nad ranem obniżyła się poniżej 10°C (ryc. 1). Najwyższa dobowa amplituda temperatury osiągnęła wartość 20°C i wystąpiła 15 sierpnia. Pod względem termicznym, okres od początku tego roku pozostaje najcieplejszy w historii pomiarów, cieplejszy o 2,5°C od przeciętnej dla analogicznego okresu w wieloleciu 1998-2023. 
Ryc. 1. Warunki termiczno-opadowe w sierpniu 2024 roku na podstawie danych ze stacji meteorologicznej RPN w Zwierzyńcu.
Miesięczna suma opadów w Zwierzyńcu wyniosła 44,9 mm i była o prawie 22 mm niższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca. Dominacja opadów burzowych sprawiła, że na obszarze Parku odnotowano znaczne różnice miesięcznej sumy opadów. Odwrotnie niż w lipcu, najwięcej deszczu spadło we Floriance - prawie 60 mm, a na najmniej na stacji w Białym Słupie - zaledwie 37,5 mm. Największy dobowy opad wystąpił 18 sierpnia i wyniósł niespełna 12 mm. Ponadto, odnotowano jeszcze tylko 3 dni z opadem wyższym niż 5 mm (ryc. 1).
W sierpniu postępował, trwający od początku marca, ubytek zasobów wód podziemnych i powierzchniowych. Zwierciadło wody w głównym kredowym poziomie wodonośnym, obniżyło się w analizowanym okresie o 18 cm (ryc. 2.), a w okresie ostatnich 6 miesięcy o prawie 100 cm. W utworach czwartorzędowych spadek był mniejszy i wyniósł 14 cm. Tu wyraźniej zaznaczył się przejściowy wzrost retencji po opadach, które wystąpiły na początku i w połowie miesiąca.
Ryc. 2. Wykres wahań zwierciadła wody w piezometrze ujmującym wody poziomu kredowego w okresie XI 2011 – VIII 2024 w zlewni Świerszcza, z naniesionymi liniami granicznymi stanów.
Natężenie przepływu strumienia „Świerszcz” w sierpniu wykazywało niewielkie wahania (spowodowane „działalnością” bobrów), przy niewielkim trendzie spadkowym. Średni miesięczny przepływ wyniósł 31 l/s. Najwyższy średni dobowy przepływ (36 l/s) odnotowano 18 sierpnia, a najniższy następnego dnia - 26 l/s. Wtedy również wystąpił najniższy chwilowy spadek natężenia przepływu do 12 l/s. Niedobór wiosennych i letnich opadów najbardziej widoczny był na torfowisku „Międzyrzeki”, w zlewni rzeki „Szum”. Zwierciadło wody obniżyło się tu do stanów nienotowanych od 5 lat. W sierpniu, średni poziom wód gruntowych na torfowisku był o 10 cm niższy od przeciętnego stanu dla tego miesiąca (ryc. 3.).
Ryc. 3. Średni miesięczny poziom występowania zwierciadła wody w torfowisku Międzyrzeki oraz średni miesięczny przepływ strumienia Świerszcz przy Malowanym Moście w miesiącu sierpniu, w latach 2012-2024 (linie poziome oznaczają wartości średnie wieloletnie).
Ryc. 1. Warunki termiczno-opadowe w sierpniu 2024 roku na podstawie danych ze stacji meteorologicznej RPN w Zwierzyńcu.
Miesięczna suma opadów w Zwierzyńcu wyniosła 44,9 mm i była o prawie 22 mm niższa od średniej wieloletniej dla tego miesiąca. Dominacja opadów burzowych sprawiła, że na obszarze Parku odnotowano znaczne różnice miesięcznej sumy opadów. Odwrotnie niż w lipcu, najwięcej deszczu spadło we Floriance - prawie 60 mm, a na najmniej na stacji w Białym Słupie - zaledwie 37,5 mm. Największy dobowy opad wystąpił 18 sierpnia i wyniósł niespełna 12 mm. Ponadto, odnotowano jeszcze tylko 3 dni z opadem wyższym niż 5 mm (ryc. 1).
W sierpniu postępował, trwający od początku marca, ubytek zasobów wód podziemnych i powierzchniowych. Zwierciadło wody w głównym kredowym poziomie wodonośnym, obniżyło się w analizowanym okresie o 18 cm (ryc. 2.), a w okresie ostatnich 6 miesięcy o prawie 100 cm. W utworach czwartorzędowych spadek był mniejszy i wyniósł 14 cm. Tu wyraźniej zaznaczył się przejściowy wzrost retencji po opadach, które wystąpiły na początku i w połowie miesiąca.
Ryc. 2. Wykres wahań zwierciadła wody w piezometrze ujmującym wody poziomu kredowego w okresie XI 2011 – VIII 2024 w zlewni Świerszcza, z naniesionymi liniami granicznymi stanów.
Natężenie przepływu strumienia „Świerszcz” w sierpniu wykazywało niewielkie wahania (spowodowane „działalnością” bobrów), przy niewielkim trendzie spadkowym. Średni miesięczny przepływ wyniósł 31 l/s. Najwyższy średni dobowy przepływ (36 l/s) odnotowano 18 sierpnia, a najniższy następnego dnia - 26 l/s. Wtedy również wystąpił najniższy chwilowy spadek natężenia przepływu do 12 l/s. Niedobór wiosennych i letnich opadów najbardziej widoczny był na torfowisku „Międzyrzeki”, w zlewni rzeki „Szum”. Zwierciadło wody obniżyło się tu do stanów nienotowanych od 5 lat. W sierpniu, średni poziom wód gruntowych na torfowisku był o 10 cm niższy od przeciętnego stanu dla tego miesiąca (ryc. 3.).
Ryc. 3. Średni miesięczny poziom występowania zwierciadła wody w torfowisku Międzyrzeki oraz średni miesięczny przepływ strumienia Świerszcz przy Malowanym Moście w miesiącu sierpniu, w latach 2012-2024 (linie poziome oznaczają wartości średnie wieloletnie).
Dane klimatyczno-hydrologiczne w Roztoczańskim Parku Narodowym gromadzone są w ramach Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego GIOŚ oraz projektów badawczych realizowanych przez Park zgodnie z planem ochrony.
Opracowanie:
Bogusław Radliński
Dane pomiarowe: Bogusław Radliński, Ewa Szpyra, Robert Stefański, Andrzej Sokołowski
Fotografia ilustracyjna: Przemysław Stachyra
Dane pomiarowe: Bogusław Radliński, Ewa Szpyra, Robert Stefański, Andrzej Sokołowski
Fotografia ilustracyjna: Przemysław Stachyra
